اگر شما هم دچار بیماری POF هستید یا علائم مشکوکی دارید، در این مطلب همراه ما باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم که نارسایی زودرس تخمدان چیست؟ نارسایی اولیه با ثانویه چه تفاوتی دارد؟ علائم آن چیست؟ چرا برخی افراد دچار این مشکل می‌شوند؟ چگونه پزشک آن را تشخیص می‌دهد و از چه راه‌هایی می‌توان آن را درمان کرد؟درصورتی‌که علائم این بیماری را دارید، باید با متخصص زنان مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر زنان وجود دارد.

نارسایی تخمدان چیست؟

در نارسایی تخمدان به انگلیسی Primary ovarian insufficiency، تخمدان‌ها به‌خوبی کار نکرده و عملکرد خود را از دست می‌دهند. تخمدان‌ها دو غده کوچک در دو طرف رحم هستند. وظیفه تخمدان آزادسازی تخمک در طول چرخه تخمک‌گذاری است. در بیماری POF هورمون استروژن به اندازه معمول تولید نمی‌شود و تخمدان نمی‌تواند تخمک را منظم آزاد کند. به همین دلیل پریودها نامنظم شده و ممکن است شخص نابارور شود.

کاهش استروژن باعث عوارض مختلفی در بدن می‌شود. به همین دلیل باید سطح استروژن به حد مطلوب برسد. این بیماری نادر است. می‌توان گفت حدود ۱٪ از زنان به بیماری POF دچار می‌شوند. افراد ۱۵ تا ۴۴ سال ممکن است به آن دچار شوند. اما در افراد بالای ۳۰ سال بیشتر شایع است. فرقی ندارد شخص بچه‌دار شده باشد یا تابه‌حال بارداری را تجربه نکرده باشد، درهرصورت امکان ابتلا به آن وجود دارد.

۱. نارسایی اولیه یا نارسایی زودرس تخمدان

در نارسایی اولیه تخمدان تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی عملکرد خود را از دست می‌دهند. تولید تخمک در بیشتر خانم‌ها در حدود سن ۵۱ سالگی متوقف شده و شخص یائسه می‌شود. در نارسایی اولیه یا زودرس تخمدان ممکن است پریودها به طور ناگهانی متوقف شوند. اما معمولا ماه‌ها یا سال‌ها پریود نامنظم است. به همین دلیل ممکن است شخص بتواند در این شرایط باردار شود.

۲. نارسایی ثانویه تخمدان

تفاوت نارسایی اولیه و ثانویه تخمدان در پاسخ به تحریک مناسب گنادوتروپین که توسط هیپوتالاموس و هیپوفیز تولید می‌شود، در تخمدان است. در نارسایی ثانویه تخمدان هیپوتالاموس و هیپوفیز نمی‌توانند گنادوتروپین را به‌خوبی تحریک کنند.

۳. تفاوت نارسایی تخمدان و تنبلی تخمدان چیست؟

برخی علائم این دو بیماری با هم یکسان بوده، اما علائم تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک با این بیماری تفاوت دارد. در جدول زیر تفاوت آنها را شرح داده‌ایم.

علائم نارسایی تخمدان چیست؟

بیشتر علائم این بیماری به علت کاهش استروژن ظاهر می‌شوند. علائم آن با علائم یائسگی مشابه است. از مهم‌ترین نشانه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قطع پریود یا پریودهای نامنظم (ممکن است بعد از بارداری یا قطع قرص‌های ضدبارداری متوجه پریود نامنظم شوید)
• مشکل در باردارشدن
• گرگرفتگی
• عرق شبانه در خواب
• خشکی واژن
• رابطه جنسی دردناک (علت درد هنگام نزدیکی خشکی واژن است)
• خشکی چشم
• تحریک‌پذیری یا مشکل در تمرکز
• کاهش میل جنسی

علائم کم شدن ذخیره تخمدان

علائم ذخیره تخمدان پایین و نارسایی تخمدان در دختران ممکن است شامل قطع شدن پریود، مشکل در بارداری، کاهش یا عدم پاسخ به درمان‌های باروری، شروع زودرس علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و خطر بیشتر سقط جنین باشد. با این حال، برای تشخیص دقیق، با یک متخصص مشورت کنید.

نارسایی زودرس تخمدان و بارداری

POF یا نارسایی، باروری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد، اما جای نگرانی نیست و بارداری هنوز از طریق فناوری‌های کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) با استفاده از تخمک‌های اهدایی یا فرزندخواندگی امکان‌پذیر است.

برای بررسی علائم نارسایی تخمدان به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

اگر برای بیش از ۳ ماه پریود شما عقب افتاده است، باید برای تشخیص علت آن به پزشک مراجعه کنید. ممکن است علت آن بارداری، استرس، رژیم غذایی یا تغییر فعالیت بدنی باشد. اما اگر علت آن نارسایی تخمدان باشد، باید برای درمان اقدام کنید. حتی اگر قصد بارداری ندارید، کاهش استروژن باعث عوارض جدی مانند بیماری قلبی و پوکی‌استخوان می‌شود.

برای بررسی علائم و تشخیص این بیماری، باید با دکتر زنان و زایمان مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با متخصص زنان وجود دارد.

علت نارسایی تخمدان چیست؟

در ۹۰٪ موارد علت نارسایی تخمدان زودرس و علت از بین رفتن تخمدان مشخص نیست. اما مشکل اصلی مربوط به فولیکول‌ها است. فولیکول‌ها کیسه‌های کوچکی هستند که تخمک درون آن‌ها رشد کرده و بالغ می‌شود. برخی زنان فولیکول کافی در تخمدان نداشته و در برخی دیگر فولیکول‌ها عملکرد درستی ندارند. علت بروز این مشکل نامعلوم است؛ اما در برخی زنان ممکن است علت آن یکی از موارد زیر باشد:

• اختلالات ژنتیکی مانند سندروم X شکننده یا سندروم ترنر: در سندروم ترنر، شخص یک کروموزوم X معمولی و یک کروموزوم X تغییریافته دارد. در سندروم X شکننده کروموزوم‌های X شکسته و شکننده شده‌اند.
• تعداد کم فولیکول
• بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری آدیسون و تیروئیدیت: در شرایط نادر ممکن است سیستم ایمنی به بافت تخمدان حمله کند و به فولیکول حاوی تخمک آسیب بزند. علت این مشکل معلوم نیست، اما ممکن است برخی ویروس‌ها این وضعیت را ایجاد کنند.
• شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
• اختلالات متابولیک و عوارض یائسگی زودرس (علت نبودن فولیکول در تخمدان)
• تنفس سمومی مانند دود سیگار، آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی
• برخی ویروس‌ها
• اختلالات اشتها (اختلالات روانی شایع مرتبط با غذا خوردن)
• عفونت‌هایی مانند اوریون که به تخمدان‌ها آسیب می‌زنند
• مشکل در هورمون‌های تنظیم‌کننده تخمدان مانند هورمون محرک فولیکول (FSH)

علت گر گرفتگی و پریود نشدن در POF چیست؟

گرگرفتگی و قطع پریود در نارسایی زودرس تخمدان (POF) ناشی از عدم تعادل هورمونی بدن است. POF با از دست رفتن عملکرد تخمدان‌ها مشخص شده که منجر به کاهش سطح استروژن می‌شود. عدم تعادل هورمونی می‌تواند علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و پریودهای نامنظم را ایجاد کند.

عوامل خطر نارسایی اولیه تخمدان

برخی عوامل ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. از جمله:

• اگر افراد نزدیک به شما مانند مادر یا خواهر به این مشکل دچار شده است، احتمال ابتلای شما به آن بیشتر است.
• افرادی که به بیماری‌های خودایمنی و عفونت‌های ویروسی مبتلا هستند.
• بیماران مبتلا به سرطان که در حال شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هستند.
• زنان در سنین ۳۵ تا ۴۰ سالگی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند.
• اگر جراحی تخمدان داشته باشید، احتمال نارسایی آن بیشتر می‌شود.
• روش تشخیص نارسایی تخمدان چیست؟

برای تشخیص نارسایی زودرس تخمدان احتمالا پزشک معاینات و آزمایش‌های زیر را انجام دهد:

علت دیده نشدن تخمدان در سونوگرافی چیست؟

دلایل متعددی برای عدم مشاهده تخمدان در سونوگرافی وجود دارند که شامل تغییرات آناتومیکی توسط گاز روده یا ساختارهای دیگر، کاهش اندازه تخمدان یا رشد فولیکول در بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا زودرس و نارسایی تخمدان هستند.

بهترین روش درمان نارسایی تخمدان ها چیست؟

در حال حاضر برای درمان این بیماری و بازگشت عملکرد تخمدان‌ها راهی وجود ندارد. اما پزشک برای کاهش عوارض و متعادل‌کردن سطح استروژن اقدامات زیر را انجام می‌دهد.

۱. استروژن درمانی

پزشک احتمالا برای رفع عوارض ناشی از کاهش استروژن، این درمان را تجویز کند. با استروژن درمانی از پوکی‌استخوان جلوگیری شده و علائمی مانند گرگرفتگی رفع می‌شوند. معمولا استروژن با هورمون پروژسترون تجویز می‌شود. با مصرف استروژن احتمال تغییرات پیش سرطانی در پوشش داخلی رحم وجود دارد. پروژسترون از این پوشش محافظت می‌کند.

هورمون‌درمانی ممکن است باعث برگشت پریود شود. اما در عملکرد تخمدان تاثیری ندارد. معمولا افراد تا سن ۵۰ سالگی (سن معمول یائسگی) این درمان را ادامه می‌دهند. در زنان جوان مزایای استروژن درمانی بیشتر از خطرات آن است. اما در مورد خانم‌های مسن درمان طولانی‌مدت خطر بیماری قلبی عروقی و سرطان سینه را افزایش می‌دهد.

۲. مصرف مکمل‌ های کلسیم و ویتامین D

قبل از تجویز این مکمل‌ها و ویتامین‌ها آزمایش تراکم استخوان انجام می‌شود. کلسیم و ویتامین دی برای پیشگیری از پوکی‌استخوان باید مصرف شوند. معمولا این مواد مغذی از رژیم غذایی و نور خورشید به‌اندازه کافی دریافت نمی‌شوند.

۳. درمان ناباروری

علت ناباروری زنان می‌تواند نارسایی تخمدان باشد. برخی زوجین در این شرایط از لقاح آزمایشگاهی یا تکنیک آی‌وی‌اف استفاده می‌کنند که طی آن تخمک اهدایی در آزمایشگاه با اسپرم لقاح پیدا کرده و تخمک بارورشده در رحم قرار می‌گیرد. همچنین ممکن است پزشک برای شما داروی کلومیفن سیترات را تجویز کند که برای درمان نارسایی، تنبلی تخمدان و درمان ناباروری کاربرد دارد.

۴. درمان خانگی نارسایی اولیه تخمدان

برای داشتن زندگی سالم باید مواردی را رعایت کنید تا عوارض این بیماری تشدید نشود. از جمله:

• اگر قصد دارید بچه‌دار شوید، در مورد روش‌های جایگزین و لقاح آزمایشگاهی تحقیق کنید.
• احتمال بارداری در افراد مبتلا به POF کم است. اما اگر قصد بارداری ندارید، بهتر است از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
• رژیم غذایی سرشار از کلسیم داشته باشید. از پزشک در مورد مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D سوال کنید.
• ورزش‌هایی با تحمل وزن مانند پیاده‌روی و تمرینات قدرتی انجام دهید.
• چرخه قاعدگی خود را پیگیری کنید. اگر پریود نشدید، حتما آزمایش بارداری بدهید.

۵. درمان نارسایی تخمدان در طب سنتی

برای درمان این بیماری راهی وجود ندارد. اما در یک تحقیق شخصی با تغییر سبک زندگی توانست باردار شود. این شخص علاوه‌بر تغییرات مثبت در زندگی از شربت سکنجبین، جوشانده پونه و بابونه و گیاه خطمی؛ گل سرخ و پنیرک برای درمان این مشکل استفاده کرد؛ بنابراین ممکن است طب سنتی تاثیر مثبتی ایجاد کند.

۶. درمان قطعی نارسایی تخمدان چیست؟

برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد. با هیچ روشی نمی‌توان عملکرد تخمدان‌ها را اصلاح کرد. اما برای کاهش علائم و پیشگیری از عوارض جدی استروژن درمانی انجام می‌شود.

برای درمان نارسایی زودرس تخمدان به کدام پزشک مراجعه کنیم؟

برای درمان نارسایی اولیه تخمدان و مشکلات مربوط به آن باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. بهتر است پزشک در زمینه غدد درون‌ریز تولیدمثلی تخصص داشته باشد. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر زنان وجود دارد.

عوارض نارسایی تخمدان چیست؟

در بیماری POF به دلیل کاهش استروژن در صورت عدم درمان ممکن است عوارض زیر ظاهر شوند.

• ناباروری: ناتوانی یا مشکلات در بارداری از عوارض شایع این بیماری است. برای اینکه بدانید چه بیماری‌هایی باعث نازایی میشود، بهتر است با متخصص زنان مشورت کنید.
• پوکی استخوان: استروژن به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. با کاهش استروژن استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند.
• افسردگی یا اضطراب: ناباروری و تغییرات هورمونی باعث مشکلات روحی مانند اضطراب و افسردگی می‌شود.
• بیماری قلبی: کاهش استروژن روی ماهیچه‌های پوشاننده شریان‌ها تاثیر گذاشته و خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. این عارضه باعث افزایش تجمع کلسترول و خطر آترواسکلروز می‌شود.
• بیماری‌های چشم: برخی از این زنان دچار بیماری سطح چشم یا سندروم خشکی چشم هستند. این دو بیماری باعث تاری دید شده و در صورت عدم درمان منجر به آسیب دائمی چشم می‌شوند.

پیشگیری از نارسایی تخمدان چگونه است؟

ازآنجایی‌که علت این بیماری مشخص نیست، نمی‌توان روشی برای پیشگیری از آن پیدا کرد. باید سبک زندگی سالم و فعالی داشته باشید. اگر بیماری مانند بیماری خودایمنی یا اختلالات اشتها دارید، حتما پیش از بروز عوارض جدی آن را درمان کنید.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

نارسایی تخمدان بیماری نادری است که برخی زنان به آن دچار می‌شوند. در نارسایی اولیه تخمدان شخص قبل از ۴۰ سالگی دچار مشکل شده و پریودها نامنظم می‌شوند. علاوه‌بر این به دلیل کاهش سطح استروژن ممکن است علائمی مانند گرگرفتگی، کاهش میل جنسی و خشکی واژن ظاهر شود. معمولا این بیماران توانایی بارداری نداشته و برای بارداری باید از روش‌های لقاح آزمایشگاهی استفاده کنند.

از عوارض این نارسایی می‌توان به ناباروری، پوکی‌استخوان و اضطراب و افسردگی اشاره کرد. اصلی‌ترین درمان آن استروژن درمانی است. البته با هیچ روش درمانی، عملکرد تخمدان‌ها درست نمی‌شود. 

آدرس و شماره تماس دکتر میترا حبیب زاده، متخصص، جراح زنان، زایمان و نازایی در ارومیه

ارومیه: خیابان حسنی، روبروی بیمارستان کوثر، ساختمان لقمان 3، طبقه 3، واحد 5

شماره تماس: 09153414736
شماره مطب: 33431204