به هم خوردن معادلات دریاچه ارومیه با نزولات آسمانی
نظریه‌های متعدد در دو دهه گذشته از خشک شدن دریاچه ارومیه و از بین رفتن این زیست بوم حکایت داشت اما بارش‌های اخیر تمام معادلات را برهم زد تا امید برباد رفته برای احیای دریاچه بازگردد.
به گزارش باریش ، فلامینگوها برگشتند، قایق‌ها دوباره راهی دریاچه شدند و نمودارهایی که سرشان پایین و پایین‌تر می‌آمد حالا سرافراز شده‌اند، این حال خوش این روزهای دریاچه ارومیه است که خیلی‌ها دوست دارند خوشحالی‌اش استمرار داشته باشد.
اما برای حال خوش این روزهای ارومیه حرف‌وحدیث هم زیاد است، ماجرای «کی بود، کی بود» حالا کلی مدعی دارد که می‌گویند «ما بودیم»؛ برخی مسئولان از عملکردشان در ستاد احیای دریاچه می‌گوید و «باران» هم این وسط شده همه‌کاره و هیچ‌کاره.
خط بطلانی بر اظهارنظرها
اما آنچه قابل تامل است این است که خیلی از تاریخ اظهارنظرهای رسمی و غیررسمی، کارشناسی و غیرکارشناسی مبنی بر امکان پذیر نبودن احیای دریاچه ارومیه به همراه عواقب تهدیدات طوفان نمک، افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، رشد سرطان و... ناش از بحران زیست محیطی خشک شدن دومین دریاچه شور دنیا نگذشته که بارش رحمت الهی سطح تراز آبی دریاچه را افزایش و خط بطلانی بر تمام این اظهارنظرها کشید.
تا پاییز ۹۴ بیش از ۹۰ درصد مساحت دریاچه ارومیه از بین رفته و تنها ۱۰ درصد آن باقی مانده بود اما بارش‌های شش تا هفت ماه اخیر به یک باره موجب افزایش ۸۲ سانتیمتری آب دریاچه ارومیه شد تا همگان به این باور برسند که احیای دریاچه ارومیه امکانپذیر است.
تراز آب دریاچه در ۳ اردیبهشت ۱۳۹۵ برابر با ۱۲۷۱.۰۳ بالاتر از سطح آزاد دریا بوده، که نسبت به تاریخ مشابه در سال گذشته ۳۳ سانتیمتر افزایش داشته است. همچنین تراز دریاچه در تاریخ مذکور نسبت به ابتدای سال آبی ( اول مهر ۱۳۹۴) ۹۵ سانتیمتر بیشتر شده است.
وفاداری فلامینگوها با بازگشت به دریاچه بعد از ۲۸ سال رنگ حیات به دومین دریاچه شور جهان داد تا دیگر هیچ کس اظهارنظری در خصوص از بین رفتن کامل این زیست بوم را بر زبان نیاورد.
هر چند بحران خشک شدن دریاچه ارومیه به صورت کامل از بین نرفته و برای احیا و زنده شدن این تالاب بین المللی سال‌ها زمان لازم است اما فراهم آمدن امکان قایق سواری، بازگشت هزاران قطعه پرنده مهاجر و افزایش تراز آبی در کنار اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه با آزادسازی آب چهار سد موجب شد مردم و مسئولان امیدوار به نجات این دریاچه باشند.
مقایسه میزان بارش در حوضه دریاچه ارومیه در سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ و متوسط دراز مدت (میلیمتر)
بارش از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۷ فروردین ۱۳۹۵ در آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان نسبت به مدت مشابه بلند مدت به ترتیب رشدی برابر با ۱۸.۶درصد، ۳۱.۴درصد و ۲۸.۲ درصد داشته استوی در خصوص رهاسازی آب سدهای استان به دریاچه ارومیه نیز گفت: به دلیل سرزیر شدن آب سدها در پی بارندگی مسئولان با هدف جلوگیری از بروز سیلاب و خسارات ناشی از آن مجبور به رهاسازی آب سدها به دریاچه ارومیه شده‌اند.
قاضی پور تاکید کرد: ستاد احیای دریاچه ارومیه اقدامی عملی برای احیای این تالاب انجام نداده و تمامی برنامه‌ها معطوف به برگزاری نشست‌ها و همایش و نیز مصوباتی که روی کاغذ جاخوش کرده‌اند بوده است.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: در طول سالهای اخیر ستاد احیای دریاچه ارومیه جز ایجاد مشکل معیشتی برای کشاورزان منطقه، تعطیل کردن سدهای نازلو و باراندوز به بهانه احیای دریاچه ارومیه، ایجاد مشکل آب شرب در استان اقدامی انجام نداده است.
افزایش ۸۲ سانتیمتری آب دریاچه ارومیه
مدیر مطالعات پایه منابع آبی شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی با اشاره به افزایش سطح تراز آبی دریاچه ارومیه طی سالجاری گفت: افزایش ورودی آب به دریاچه ارومیه از طریق بارش‌های خوب پاییزی، زمستانی و بهاری و اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه همچنین وارد شدن میزان آب مناسب از رودخانه‌ها و رهاسازی آب سدها به همراه پایین بودن دما و کم بودن تبخیرآب از جمله عوامل افزایش تراز آبی دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.
|
تراز دریاچه ارومیه در مورخ ۲۳/۱/۹۵ |
۱۲۷۰.۹۰ |
|
تراز دریاچه ارومیه در مورخ ۲۳/۱/۹۴ |
۱۲۷۰.۷۱ |
|
تراز دریاچه ارومیه در مورخ ۲۳/۱/۹۳ |
۱۲۷۰.۶۹ |
|
تراز اکولوژیک سطح آب دریاچه |
۱۲۷۴.۱۰ |
مهرنگ دوستی رضایی ادامه داد: با اشاره به وضعیت مناسب بارش‌ها در فروردین ماه امسال نسبت به سالهای گذشته گفت: در سال آبی جاری نیز رژیم خوب بارشی را شاهد بودیم و علاوه بر بارش برف مناسب به ویژه در مناطق کوهستانی، دمای هوا نیز کم بود و این امر بر کاهش تبخیر تأثیر گذاشت تا امسال وضعیت دریاچه بهتر از هر سال باشد.
مدیر مطالعات پایه منابع آبی شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی تاکید کرد: در صورت تداوم بارش‌ها و با ذوب شدن برف در ارتفاعات و روان شدن آب بیشتر در رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه تا اواخر اردیبهشت ماه، انتظار می‌رود که سطح تراز آبی این دریاچه بیشتر افزایش یابد.
بر اساس اعلام دوستی رضایی حجم آب ورودی به دریاچه از ۹ رودخانه اصلی در بخش غربی تا پایان اسفند ماه و ۱۵ روزه فروردین ماه نسبت به دوره‌های مشابه به قرار زیر است.
|
سال آبی |
مهر تا اسفندماه |
۱۵ روزه فروردین‌ماه |
|
۹۵-۹۴ |
۸۶۱ |
۶۰۷ |
|
۹۴-۹۳ |
۳۱۷.۴۴ |
۹۰ |
|
دوره دراز مدت |
۸۸۲.۶۵ |
۴۰۰ |
ارقام به میلیون متر مکعب
وی در خصوص ادامه وضعیت دریاچه ارومیه عنوان کرد: روند تغییرات سال آبی ۹۴-۹۳ تراز سطح آب دریاچه حاکی از آن است که سطح آب تا اواخر فروردین ماه روند افزایشی و تا آخر شهریور ماه در تراز سطح آب ۱۲۷۰.۰۸ کاهش تقریبی ۶۴ سانتیمتر داشته که اگر روند تغییرات مشابه سال گذشته در نظر گرفته شود در آخر شهریور ماه سال ۱۳۹۵ با کاهش تقریبی ۵۰ سانتی متری، سطح آب دریاچه در تراز ۱۲۷۰.۴۰ قرار خواهد داشت.
روند افزایش تراز آبی دریاچه ارومیه از ۱۲ سال گذشته بی سابقه است
مدیرعامل سازمان آب منطقه ای آذربایجان غربی نیز در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه با بیان اینکه افزایش دو رقمی تراز آبی دریاچه ارومیه طی سالجاری در ۱۲ سال گذشته بی سابقه بوده و رضایت بخش است گفت: سطح آب دریاچه ارومیه در شش ماه و ۲۰ روز گذشته نزدیک به ۸۰ سانتیمتر افزایش داشته که امیدواری‌ها را برای بهبود وضع دریاچه بیشتر کرده است.
کیومرث دانشجو با اشاره به تراز ۱۲۷۰.۰۸ متری دریاچه ارومیه در ابتدای سال آبی جاری اظهارداشت: در زمان مشابه سال گذشته افزایش تراز نسبت به ابتدای سال آبی، ۵۴ سانتیمتر بود.
وی افزود: اجرای طرح‌های احیایی و تثبیتی از جمله رهاسازی آب سدها، اجرای طرح اتصال رودخانه زرینه رود به سیمینه رود و رساندن آب این رودخانه‌ها به بستر آبی دریاچه در سال جاری یکی از عوامل مهم افزایش تراز آبی دریاچه ارومیه بوده است.
دانشجو با اشاره به اینکه در راستای طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه، سر دهنه انهار منشعب از رودخانه نازلو چای در ارومیه مسدود شدند افزود: در پی بارندگی‌های اخیر و بالا آمدن آب رودخانه نازلوچای، به منظور هدایت آب رودخانه به سمت دریاچه و جلوگیری از استفاده‌های بی رویه در منطقه، برای هفتمین بار طی ماههای گذشته اقدام به انسداد سر دهنه انهار و کانال‌های منشعب از این رودخانه کرد.
وی ادامه داد: در جریان هفتمین عملیات انسداد انهار که از تاریخ هفدهم فروردین ماه آغاز شد، انهار انگنه، دستجرد، کوسی، گزنق، خالد آباد، قلیجلو، چناقلو، سپرغان، کارخانه قند، اوصالو و کانال مرنگلو مسدود شد و این عملیات همچنان ادامه دارد.
دانشجو با اشاره به روند رهاسازی آب سد مهاباد از هجدهم اسفند ماه سال گذشته برای کمک به احیای دریاچه ارومیه، گفت: سهمیه امسال رهاسازی آب سد مهاباد برای کمک به احیای دریاچه ارومیه ۴۰ میلیون مترمکعب بود اما به علت افزایش میزان آب ورودی و سرریز شدن سد، این میزان به بیش از ۷۵ میلیون مترمکعب افزایش پیدا کرد و این روند همچنان با ظرفیت ۴۰ متر مکعب بر ثانیه ادامه دارد.
تصویر ماهواره ای دریاچه ارومیه در روز سوم اردیبهشت ماه در زیر مشاهده می‌شود.
تصویر ماهواره Aqua/MODIS از دریاچه ارومیه در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۵
عرصه آبی دریاچه ارومیه به ۲۵۰۰ کیلومتر مربع رسید
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی از افزایش عرصه آبی دریاچه ارومیه به ۲۵۰۰ کیلومتر مربع خبر داد و گفت: در پی افزایش میزان بارندگی و نیز اقدامات اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه عرصه آبی این تالاب افزایش پیدا کرده است.
حجت جباری با بیان اینکه اگر چه روند افزایش آب در دریاچه در طی فصول پاییز تا اواسط بهار یک روند طبیعی بوده و به دلیل بارندگی‌های برف و باران، میزان آب وارده به دریاچه افرایش پیدا می‌کند افزود: طی یکسال گذشته به واسطه اقدامات اجرایی در احیا دریاچه ارومیه از جمله لایروبی رودخانه‌های منتهی به دریاچه و اتصال رودخانه زرینه رود به سیمینه رود باعث شده جریان آب وارده به عرصه اصلی آبی دریاچه نیز تسهیل و آب روان تر به بخش‌های عمیق تر دریاچه که دارای آب هستند انتقال یابد.
وی ادامه داد: پیش بینی می‌شود با گرم شدن هوا که منجر به ذوب برف موجود در ارتفاعات خواهد شد و همینطور بارندگی‌های بهاره، جریان آب ورودی به دریاچه پیش بینی می‌شود با گرم شدن هوا که منجر به ذوب برف موجود در ارتفاعات خواهد شد و همینطور بارندگی‌های بهاره، جریان آب ورودی به دریاچه ارومیه افزایش داشته وموجب افزایش ارتفاع آب دریاچه شودارومیه افزایش داشته وموجب افزایش ارتفاع آب دریاچه شود.
جباری افزود: طی ماههای گذشته به واسطه بارندگی‌های بسیار خوبی که در حوزه اتفاق افتاده و همچنین اقداماتی که در خصوص احیا دریاچه ارومیه انجام گرفت، ورودی آب چه بصورت بارش مستقیم بر سطح دریاچه ارومیه و همچنین ورودی از طریق رودخانه‌های دائمی و فصلی افزایش یافته است.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی گفت: این در حالی است که تا سالهای گذشته آب وارده به دریاچه در اراضی ساحلی این زیست بوم که سطح وسیعی را در بر می‌گرفت پخش می‌شد و سطح آبی دریاچه ارومیه که عمق کمی داشته افزایش پیدا می‌کرد، این وضعیت موجب می‌شد در ماههای گرم سال سطح تبخیر افزایش و در نتیجه دریاچه سریع‌تر آب خود را از دست می‌داد.
آغاز قایق سواری در دریاچه ارومیه
جباری با بیان اینکه به دنبال بالا آمدن سطح آب دریاچه ارومیه، دو فروند از قایق‌های گشت و کنترل پارک ملی دریاچه ارومیه بعد از چهار سال به آب انداخته شد اظهارداشت: در نتیجه این اقدام مسیر پنج ساعته بندر گلمان خانه تا جزیره کبودان در عرض ۴۵ دقیقه طی شد، قبلاً به علت باتلاقی بودن، این مسیر با ماشین‌های کمک دار طی می‌شد.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی با بیان اینکه هم اکنون با بالا آمدن آب دریاچه ارومیه به راحتی تردد توسط قایق‌ها در جاده شهید کلانتری، کاظم داشی و جزیره اردو شاهی انجام می‌شود اضافه کرد: بخش غربی دریاچه نیز دارای آب شده و محل زیست فلامینگوها نیز از وضعیت مطلوبی برخوردار است.
وی با بیان اینکه اداره کل حفاظت محیط زیست استان در طی چهار سال گذشته به دلیل خشکی بخش جنوب دریاچه ارومیه، مسیر بین بندر گلمانخانه و جزایر را با خودرو و با مشکلات فراوان طی می‌کرد افزود: در طی روزهای گذشته به دلیل افزایش ارتفاع آب، دیگر امکان استفاده از خودرو وجود نداشته و این مسیر با قایق طی می‌شود که نوید امید برای احیای دریاچه ارومیه است.
بازگشت فلامینگو به دریاچه ارومیه بعد ۲۸ سال
جباری در خصوص وضعیت حیات وحش دریاچه ارومیه و بازگشت فلامینگوها که نیز پاسخ داد: ماموران این اداره در حال گشت و کنترل مناطق مختلف پارک ملی دریاچه ارومیه در منطقه سولدوز بودند که با یک فلامنیگو زخمی مواجه شدند.
وی با بیان اینکه حلقه موجود در پای این پرنده بیانگر تولد آن در پارک ملی دریاچه ارومیه در سال ۶۷، سال پرآبی دریاچه و رونق حضور فلامینگوها در آن بود گفت: در سالهای قبل از بروز بحران کم آبی در دریاچه ارومیه، این زیستگاه مکانی امن برای حضور فلامینگوها و تخم گذاری انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی محسوب می‌شد.
وی یادآور شد: پیش از بروز بحران خشکی دریاچه ارومیه، سالانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار قطعه فلامینگو در پارک ملی دریاچه ارومیه و تالاب‌های اقماری آن برای زمستان گذرانی و حتی در بهار برای جوجه آوری فرود می‌آمدند.
جباری در خصوص سایر حیات وحش ساکن در دریاچه ارومیه نیز گفت: با توجه به اقداماتی که حفاظت محیط زیست در خصوص مدیریت حیات وحش جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه بخصوص اقدامات احداث سطوح آبگیر و مخازن ذخیره آب برای شرب حیات وحش در جزایر انجام داده جمعیت دو گونه قوچ ومیش وحشی و همینطور گوزن زرد ایرانی کاملاً از وضعیت مساعدی برخوردار است.
جباری از احداث آب انبارهایی به ظرفیت ۴۰ هزارلیتر به تعداد دو مورد طی سالهای اخیر با هدف جبران آب مورد نیاز حیات وحش ساکن در جرایز اسپیر و آرزو خبر داد و گفت: با احداث این آب انبارها ذخایر آبی مورد نیاز حیات وحش در طول سال به خصوص تابستان تأمین می‌شود.
وی اظهارداشت: همچنین با توجه به وضعیت بحرانی دریاچه در سالهای گذشته اداره کل حفاظت محیط زیست استان با کمک جوامع محلی و سمن‌های زیست محیطی اقدامات احیا تالاب‌های اقماری که بعنوان زیستگاه‌های مکمل دریاچه به حساب می‌آیند انجام گرفته و جمعیت قابل توجهی از پرندگان بومی و مهاجر در این تالاب‌ها و بخش‌هایی از دریاچه که دارای آب هستند تغذیه و جوجه آوری می‌کنند.
هر چقدر هم امیدها برای احیای دریاچه ارومیه با بارندگی‌های اخیر بیشتر شود اما بحران خشک شدن دریاچه ارومیه و عواقب این بحران همچنان اهالی استان آذربایجان غربی و حتی سایر استان‌های شمالی به خصوص تهران را نیز تهدید می‌کند.
دریاچه ارومیه در حال تبدیل شدن به کانون ریزگرد در خاورمیانه است
جباری در خصوص تهدیدات و عواقب ناشی از بحران خشک شدن دریاچه گفت: متاسفانه چندین کانون ریزگرد مهم در خاورمیانه وجود دارد که دریاچه ارومیه نیز در حال تبدیل شدن به یکی از این کانون‌های ریزگرد است.
جباری با اشاره به اینکه پنج نقطه در داخل دریاچه ارومیه شناسایی شده که جزو کانون‌های ریزگردها محسوب می‌شوند عنوان کرد: اطراف جزایر و شرق دریاچه ارومیه، منطقه جبل و بخشی از شهرک صنعتی تا پشت مجتمع باری شامل این کانون‌های ریزگرد است که در طول ۱۹ کیلومتر گسترده شده است.
وی با تاکید بر اینکه در شعاع ۱۰ کیلومتری منطقه جبل ۳۶ هزار نفر و در ۳۰ کیلومتری آن افزون بر ۷۴۷ هزار نفر زندگی می‌کنند اظهارداشت: با توجه به اهمیت موضوع بازدید انجام شده توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه طرح تثبیت شن‌های روان در این منطقه صورت می‌گیرد.
جباری اضافه کرد: در راستای جلوگیری از پیشروی کانون‌های ریزگرد در داخل دریاچه ارومیه اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی و اطراف دریاچه توسط اداره کل منابع طبیعی آذربایجان غربی اقداماتی برای تثبیت شن‌های روان در دست اجراست.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون عملیاتی در ۴۰۰ هکتار از دریاچه ارومیه در این منطقه آغاز شده که در ۴۰ هکتار آن درختچه‌های گز و قره داغ کاشت می‌شود گفت: اگر چه مساحت کانون ریزگرد در این منطقه بیش از ۲۰۰۰ هکتار است اما در فاز اول یک محدوده ۴۰۰ هکتاری در ابعاد هشت کیلومتر طول (به موازات مرز دریاچه ارومیه) و به عمق ۵۰۰ متر شروع شده که از این عرصه ۳۵۰ هکتار به کاشت نهال گز و ۵۰ هکتار به کاشت نهال قره داغ اختصاص یافته است.
تبعات خشک شدن دریاچه ارومیه ۵ میلیون نفر را تهدید می‌کند
جباری با اشاره به اینکه خشک شدن دریاچه ارومیه زندگی مردم آذربایجان غربی، تهران و سایر استان‌ها را نیز تهدیدی می‌کند گفت: میزان مصرف آب در کل اگردریاچه ارومیه احیا نشود باید پنج میلیون نفراز جمعیت کشورجا به جا شوندکشور و به تبع آن آذربایجان غربی در وضعیت بحرانی قرار دارد و حتی از تهدید و بحران نیز عبور کرده است، مهم‌ترین تبعات این وضعیت بحرانی خشک شدن دومین دریاچه شور دنیاست اگردریاچه ارومیه احیا نشود باید پنج میلیون نفراز جمعیت کشورجا به جا شود.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی گفت: درحال حاضر تغییرات اقلیمی و تبعات زیست محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی بیش از سایر نقاط کشور احساس می‌شود. پس باید مردم و مسئولان این استان‌ها بیش از پیش در احیای بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران تلاش کنند چراکه اگر دریاچه ارومیه خشک شود زندگی در آذربایجان از بین خواهد رفت.
افزایش ابتلا به سرطان ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه بررسی علمی می‌شود
رئیس دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی در خصوص تبعات منفی ناشی از بحران خشک شدن دریاچه ارومیه گفت: در حال حاضر حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون افزایش ابتلا به سرطان یا افزایش فشار خون و بعضاً شیوع بیماری‌های تنفسی به دلیل تبعات ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه مطرح شده است.
وی با بیان اینکه این شایعات و حرف و حدیث‌ها از منظر پزشکی و درمانی قابل قبول یا رد کردن نیست و نیازمند تحقیقات و مراقب‌های مستمر و گسترده است عنوان کرد: اجرای طرح‌های تحقیقاتی و یا کنترل و مراقب در میان حاشیه‌نشینان دریاچه ارومیه اعتبار کلانی را طلب می‌کند که به این سادگی‌ها قابل تأمین و اجرا نیست.
آقازاده اظهار داشت: تا کنون مطالعه جامع و کاملی انجام نشده تا نشان دهد که در حاشیه دریاچه ارومیه بعد از خشک شدن آن بیماری‌های مختلف افزایش یافته است اما نیاز به این مطالعه و تحقیق کاملاً احساس می‌شود.
وی افزود: به همین منظور جمعیتی حدود ۱۰ هزار نفر از حاشیه‌نشینان دریاچه ارومیه برای یک مدت زمانی مشخصی تحت مراقبت‌های مخصوص پزشکی و درمانی قرار می‌گیرد تا تبعات ناشی از خشک شدن دریاچه مورد واکاوی، تحقیق و مطالعه قرار گیرد.
با وجود این اظهارنظرها تابستان در راه است و همه ساله با گرم شدن هوا آب دریاچه نیز به سرعت تبخیر می شود باید منتظر ماند و دید چه سرنوشتی دریاچه ارومیه، اهالی منطقه و حیات وحش ساکن در این دریاچه را به انتظار نشسته است.
مهر
نظر دهید