علل و درمان بالابودن هورمون مردانه در زنان
دکتر میترا حبیب‌زاده، متخصص و جراح زنان، زایمان و نازایی در ارومیه در گفت‌وگو با سرویس سلامت باریش نیوز اظهار کرد: تستوسترون به طور معمول هورمون جنسی مردانه در نظر گرفته می شود اما همانطور که مردان به مقدار کمی استروژن در سیستم بدنی خود احتیاج دارند، زنان نیز در بدن خود به مقداری تستوسترون نیاز دارند. در واقع سطح تستوسترون یک زن فقط ۱۰٪ با سطح تستوسترون یک مرد متفاوت است. مانند آندروپاز در مردان، تستوسترون نیز در دوران یائسگی برای زنان همراه با استروژن و پروژسترون که می‌تواند باعث عدم تعادل هورمون شود، کاهش می یابد.
وی افزود: بالا رفتن هورمون مردانه در زنان علت‌های مختلف دارد و این مشکل می‌تواند بر خلق و خوی آن‌ها، فیزیک بدن و دوران یائسگی آن‌ها تاثیر بگذارد. بنابراین با بررسی زودهنگام علائم بالا رفتن هورمون مردانه در زنان، می‌توان میزان این هورمون را کنترل کرد و به حد نرمال آن رساند. تشخیص و درمان زودهنگام از بسیاری از عوارض بالا رفتن هورمون مردانه تستوسترون جلوگیری می‌کند.
حبیب زاده به اینکه تستوسترون برای یک زن چه کاری انجام می‌دهد اشاره کرد و گفت: مقادیر کمی تستوسترون معمولاً از تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی در جریان خون زن آزاد می‌شود. تستوسترون به زنان کمک می‌کند تا توده استخوانی خود را حفظ کنند، سلول‌های خونی جدید تولید کند، میل جنسی را حفظ کرده و مود و حالات را تنظیم کند. اثر ترکیبی تستوسترون و استروژن به رشد، ترمیم و نگهداری بافت‌های تولید مثل زنان کمک می‌کند.
وی در مورد علت بالا رفتن هورمون مردانه (تستوسترون) در زنان گفت: در بیشتر موارد، سطح بالای تستوسترون در زنان معمولاً به دلیل یک بیماری پزشکی زمینه‌ای مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا هایپرپلازی (افزایش ناهنجار یاخته های بافت یا افزایش تعداد سلول ها) مادرزادی آدرنال است. در برخی موارد، تعدادی از شرایط معمول بین جنسیتی می‌تواند دلیل این امر واقع شود، در این حالت فرد دارای تغییرات جنسی کروموزومی، هورمونی یا فیزیولوژیکی بوده که در تعریف معمول زن یا مرد نمی‌گنجد. در موارد بسیار شدید، سطح بالای تستوسترون در زنان می‌تواند نشانه‌ای از بیماری پزشکی شدیدتر باشد که در آن ممکن است تومورهایی در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیوی وجود داشته باشد. شرایط مختلفی وجود دارد که باعث نوسان در سطح هورمون‌های یک زن می‌شود. برخی از دلایل اصلی افزایش سطح تستوسترون در زنان، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)، مشکلات تیروئید و مقاومت به انسولین است.
وی در ادامه در مورد سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) اظهار کرد: PCOSیک بیماری غدد درون ریز بوده که ۱نفر از هر ۱۰ زن در سراسر جهان را مبتلا می‌کند. PCOS در چرخه قاعدگی تداخل ایجاد می‌کند و بارداری را دشوار می‌گرداند. علت اصلی PCOS به طور قطعی شناخته نشده است، اما بیشتر زنان مبتلا به PCOS علائمی مشابه سایر علائم تستوسترون بالا دارند. به نظر می‌رسد ژنتیک و انسولین اضافی از عوامل موثر در PCOS هستند. علاوه بر این، PCOS با مقادیر کم HDL) یعنی کلسترول خوب)، مقاومت به انسولین، افزایش تری گلیسیرید، LDL بالا (یعنی کلسترول بد)، چاقی و فشار خون بالا همراه است. خوشبختانه انواع روش‌های درمانی برای درمان کیست تخمدان وجود دارد. موارد زیر برخی از علائم رایج PCOS است:
*موهای زائد یا کم پشت بدن
*تخمدان‌های بزرگ شده (که فولیکول ایجاد می‌کند، اما به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کند)
*بی نظمی، کوتاه بودن یا طول کشیدن قاعدگی
*چاقی
*آکنه
*تنه سیب شکل
حبیب زاده گفت: هیرسوتیسم در زنان با رشد موهای ناخواسته تعریف می‌شود (رشد غیرطبیعی مو یا نابجارویی مو در زنان). علائم هیرسوتیسم شامل رشد موهای مردانه تیره بوده که معمولاً در قفسه سینه، پشت یا صورت رشد می‌کند. در موارد تستوسترون فوق العاده بالا در زنان، علائم نیز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
*اندازه پستان کاهش یافته
*طاس شدن
*بزرگ شدن کلیتوریس (عضو نعوظی موجود در دستگاه تناسلی زن)
*آکنه
*عضلات حجیم
*بم شدن صدا
حبیب زاده در مورد هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) گفت: CAH گروهی از اختلالات ارثی مرتبط با غدد فوق کلیوی است که هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون را تولید می‌کند. این هورمون‌ها به تنظیم متابولیسم بدن و فشار خون کمک می‌کنند. غدد فوق کلیه نیز هورمون‌های جنسی مردانه DHEA و تستوسترون ترشح می کنند. زنان مبتلا به CAH فاقد آنزیم مورد نیاز برای تنظیم ترشح این هورمون‌ها هستند، بنابراین کورتیزول کم و تستوسترون زیادی تولید می‌کنند. CAH می‌تواند خفیف (CAH غیر کلاسیک) یا شدید (CAH کلاسیک) باشد. علائم CAH مشابه سایر موارد با سطح تستوسترون بالا در زنان است:
*بم شدن صدا
*بزرگ شدن کلیتوریس
*آکنه
*ظهور زودرس موهای شرمگاهی
*موهای زائد صورت و بدن
*پریودهای نامنظم و بسیار کم
*توقف رشد در بزرگسالی، اما رشد سریع در دوران کودکی
وی گفت: غده تیروئید در طیف وسیعی از عملکردهای بدن مانند متابولیسم و تولید و غلظت هورمون‌ها در بدن نقش دارد. مطالعات، ارتباط غیر مستقیم بین کم کاری تیروئید (شرایط بیماری کم کاری تیروئید) و سطح تستوسترون را تأیید کرده‌اند. کم کاری تیروئید می‌تواند باعث کاهش تولید گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG) گردد، که برای تعادل هورمون‌های جنسی در خون یک فرد اساسی است. اگر سطح SHBG خیلی پایین بیاید، ممکن است سطح تستوسترون افزایش یافته و علائم مرتبط با آن به دنبالش ایجاد شود.
وی افزود: مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نتواند هورمون انسولین را تشخیص دهد که این امر متعاقباً سطح قند خون را افزایش می‌دهد. سپس انسولین در جریان خون استفاده نشده و باعث تولید تستوسترون در تخمدان‌های زن می‌شود.
حبیب زاده به علائم بالای تستوسترون در زنان اشاره کرد و گفت:
*آکنه
*موهای زائد صورت، سینه، کمر یا سایر قسمت‌های بدن
*کم پشتی موها
*پریودهای نامنظم
*نوسانات خلقی
*بزرگ شدن کلیتوریس
*افزایش توده عضلانی
*کاهش اندازه پستان‌ها
*از دست دادن میل جنسی
*بم شدن صدا
در موارد شدید، سطح بالای تستوسترون در زنان می‌تواند منجر به چاقی و ناباروری شود.
توجه به این نکته مهم بوده که تشخیص عدم تعادل هورمون‌ها همیشه برپایه اطلاعات کامل و مطلق نیست، بنابراین اگر سطح تستوسترون بالایی در بدن دارید می‌توانید یکی از این علائم را تجربه کرده، یا هیچ یک از آن‌ها نداشته و یا حتی ترکیبی از همه این علائم را تجربه کنید. اگر این علائم را دارید، احتمالاً نشانه خوبی برای عدم تعادل هورمون است و باید با متخصصی که در حیطه عدم تعادل هورمون تخصص دارد صحبت کنید.
حبیب زاده گفت: قبل از شروع هر درمانی برای کاهش تستوسترون، فرد ابتدا باید با پزشک خود مشورت کند. درمان توصیه شده معمولاً به علت اصلی سطح بالای تستوسترون بستگی دارد. به طور معمول، پزشک متخصص، تغییر در سبک زندگی، از جمله تغییر در رژیم غذایی را برای نتایج پایدارتر توصیه می‌کند. همچنین ممکن است متخصص برای کنترل علائم، مانند موهای زائد یا آکنه، دارو یا درمان را توصیه کند.
وی افزود: درمان‌های پزشکی معمولاً به علت و منشا تولید بیش از حد تستوسترون بستگی دارد و ممکن است شامل جراحی، داروهای ضد بارداری خوراکی یا ترکیبی از آنتی آندروژن (آندروژن – هورمون‌های جنسی که باعث ایجاد صفات ثانویه جنسی درمرد مثل ریش و صدا می‌شوند) یا سایر درمان‌های هورمونی دیگر باشد.
بالا رفتن هورمون مردانه در زنان معمولاً با موارد زیر قابل درمان است:
*افلورنیتین (Eflornithine)، کرم اعمال شده به پوست که باعث کاهش رشد موهای صورت می‌شود.
*گلوکوکورتیکواستروئیدها، هورمون‌های استروئیدی که التهاب را کاهش می‌دهد.
*متفورمین (Metformin)، داروی دیابت نوع ۲
*پروژستین (Progestin)، هورمونی که ممکن است قاعدگی را تنظیم کرده و باروری را بهبود بخشد.
*اسپیرونولاکتون (Spironolactone)، دارویی ادرارآور که سطح آب و نمک را تنظیم کرده و رشد بیش از حد مو را کند می‌کند.
داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری نیز گاهی اوقات برای درمان و جلوگیری از تولید تستوسترون اضافی تجویز می‌شود. بهترین داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری برای تستوسترون بالا و هیرسوتیسم، مواردی است که دوزهای کمی نورژستیمیت (norgestimate)، دزوژسترل (desogestrel) و ژستودن (gestodene) دارند. داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری ممکن است برای زنانی که قصد باردار شدن دارند ایده آل نباشد، بنابراین حتما برنامه ریزی‌های بارداری خود را با پزشک در میان بگذارید تا بتوانند یک دوره درمانی مناسب را تعیین کند.
متخصص زنان، زایمان و نازایی در ارومیه در پایان تصریح کرد: تغییراتی در سبک زندگی وجود داشته که ثابت کرده است به جای کنترل ساده علائم، کیفیت زندگی زنان مبتلا به تستوسترون بالا را به طرز چشمگیری بهبود می‌بخشد. دستیابی به وزن سالم و حفظ آن ممکن است به مدیریت علائم عدم تعادل هورمونی کمک کند. کاهش حتی ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش داده، علائم PCOS را بهبود بخشد و حتی به جلوگیری از عوارض مرتبط با ناباروری کمک کند. سطح بالای تستوسترون در زنان ممکن است باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم، از موهای زائد صورت گرفته تا چالش‌ها و مشکلات ناباروری گردد. بیشتر علائم، اگر نه همه‌شان، معمولاً نتیجه یک بیماری پزشکی زمینه‌ای است. به طور کلی، درمان اختلالات زمینه‌ای می‌تواند علائم مرتبط با این اختلال را کاهش داده و کیفیت کلی زندگی فرد را بهبود بخشد. اگر فکر می‌کنید که درحال تجربه علائم اختلال تستوسترون بالا هستید، باید با پزشک متخصص خود مشورت کنید تا علت آن مشخص شده و درمان مناسب با شرایط خود را شروع کنید.
آدرس و شماره تماس دکتر میترا حبیب زاده، متخصص، جراح زنان، زایمان و نازایی در ارومیه
ارومیه: خیابان حسنی، نرسیده به برج آسمان، مجتمع زیتون، طبقه 2 واحد 3
شماره تماس: 09153414736-33431204
نظر دهید