سیاه و سفید پدیده کودک همسری در جامعه امروز

به گزارش سرویس اجتماعی باریش، ازدواج و عوامل موثر در شکل‌گیری آن جهت کنارهم قرارگرفتن زن و مرد برای تشکیل خانواده همواره از منظر جامعه شناسی و روانشناسی پدیده ای پیچیده بوده است.
گرچه مجلس شورای اسلامی در سال‌های اخیر تلاش دارد قانونی برای ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 16 سال را به تصویب رسانده و بر پایه آن بتواند سیر جامعه در موضوع ازدواج را کنترل کرده و به ضعم خود از آسیب‌های ازدواج‌های زودهنگام جلوگیری کند.
اما آنچه در جامعه امروز قابل تامل به نظر می‌رسد میل ازدواج در سنین پایین به ویزه در بین دختران است، اگر در دهه های گذشته به نوعی خانواده تشویق کننده فرد برای ازدواج در سال‌های مدرسه بود امروز کم نیستند دانش آموزانی که علیرغم میل باطنی والدین برای ادامه تحصیل و کسب موقعیت‌های اجتماعی بهتر، اصرار به ازدواج قبل از رسیدن به سن هجده سالگی دارند و این موضوع مهمی است که باید از نظر مسئولان جامعه و کسانی که در حوزه آموزش و پرورش دستی بر آتش دارند مورد توجه جدی قرار گیرد چراکه هزینه ناشی از آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی انتخاب‌های نادرست را علاوه بر خود فرد، خانواده زوجین و جامعه نیز محتمل می‌شوند.
در پرونده پیش رو باریش، عوامل موثر در شکل‌گیری ازدواج‌های زودهنگام و تمایل به کودک همسری در گفت‌و‌گو با مسئولان و کارشناسان مورد بحث قرار گرفته است.
آذربایجان غربی از جمله استانهایی است که پدیده کودک همسری در آن قابل لمس و مشاهده است، اگر چه مسئولان امر تمایلی نداشته باشند که آمار دقیقی از ازدواج‌های ثبت شده سنین زیر هجده سال ارائه دهند اما وقوع این موضوع را می‌توان از سنت‌ها، نوع خانواده و شمار مادران زیر بیست سال و مهمتر از همه فرهنگ غالب در مناطق مختلف آن به خوبی مشاهده کرد.
افزایش 3/9 درصدی آمار طلاق در استان 
امیر جوان‌کیا، مدیرکل ثبت اسناد و املاک کشور در گفت‌و‌گو با باریش، گرچه تفکیک سنی تعداد ازدواج‌های ثبت شده را به سازمان ثبت احوال استان محول کرد اما تعداد ازدواج‌های ثبت شده سالجاری را 22 هزار و 471 مورد از ابتدای سال تا دی ماه اعلام کرد.
این مسئول با اشاره به کاهش 3/6 درصدی آمار ازدواج در استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته، خاطرنشان کرد: در مقابل بیش از 22 هزار واقعه ازدواج در آذربایجان غربی امسال تعداد 5 هزار و 501 مورد واقعه طلاق ثبت شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش 3/9 دهم درصدی دارد.
ناگفته نماند که مسئولان اطلاع رسانی سازمان ثبت احوال نیز برای ارائه آمار ازدواج‌های زیر هجده سال چنان پروسه و نامه نگاری اداری را پیش روی گذاشتند که طی کردن آن حالا حالا زمان نیاز دارد و احتمال زیاد باید آمارهای سال بعد را می گرفتیم تا آمار امسال!  
مخالفت با کودک همسری نباید مانع ازدواج‌های به موقع شود
حجت‌الاسلام حمید حسن‌زاده، امام جمعه میاندوآب در گفت‌و‌گو با  باریش، با اشاره به اینکه ازدواج‌های زودهنگام قبل از رسیدن فرد به بلوغ فکری و جسمی پیامدهای مختلفی برای جامعه و خانواده دارد، ناسازگاری، افزایش آمار طلاق و دلزدگی از تشکیل خانواده را از جمله اثرات منفی کودک همسری عنوان کرد.
وی ادامه داد: در رابطه با سن ازدواج دو موضوع باید مورد توجه قرارگیرد که اولی بروز پدیده کودک همسری و دیگری شکل‌گیری ازدواج‌های دیرهنگام با بالارفتن سن است و پرداختن به کودک همسری نباید مانع ازدواج جوانان در سن مناسب شود.
حسن‌زاده تصریح کرد: با اینکه در برخی مواقع کودک همسری وجود دارد متاسفانه در مقابل این پدیده معضل ازدواج‌های دیرهنگام نیز دیده می‌شود که در آن جوانان علیرغم داشتن شرایط لازم به دلایلی تمایلی به ازدواج ندارند.
قانون، چاره حل معضلات مرتبط با ازدواج‌های زودهنگام نیست 
وی معتقد است که جامعه و خانواده نباید در امر ازدواج دچار افراط و تفریط شوند چراکه هر کدام آنها می‌تواند آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی خاص خود را به دنبال داشته باشد.
این کارشناس دینی معتقد است که مهم‌ترین عامل در بروز پدیده کودک همسری فقر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خانواده‌ها است که می‌توان از طریق آگاهی‌بخشی به خانواده، والدین را نسبت به مشکلات ناشی از ازدواج زودهنگام فرزندانشان آگاه کرد.
حسن‌زاده با بیان اینکه تا زمانی که فرهنگ عمومی جامعه ارتقاء پیدا نکند، تصویب قوانین و مقررات نمی‌تواند به اندازه کافی بازدارنده باشد، خاطرنشان کرد: قوانین زمانی اثربخش است که جامعه آمادگی لازم برای پذیرش موضوع را داشته باشد وقتی ازدواج‌ها به صورت سنتی انجام شود و در هیچ دفترخانه‌ای ثبت نشود قانون چگونه می‌تواند مانع و بازدارنده این اقدام باشد.
امام جمعه میاندوآب ادامه داد: در برخی از روستاهای استان اگر دختری تا سن پانزده سالگی ازدواج نکند به تصور خانواده دیگر شانسی برای انتخاب همسر نخواهند داشت و چه‌بسا در محل زندگی نیز مورد تسمخر قرار گیرد و این برای جامعه که داعیه‌دار آگاهی و فرهنگ بوده، واقعا تاسف بار است.
کودک همسری نتیجه عدم بلوغ اجتماعی و فکری است
رسول بابازاده، کارشناس مسائل اجتماعی در گفت‌و‌گو با باریش، در  تشریح علل شکل‌گیری ازدواج‌های زودهنگام و بروز پدیده کودک همسری در جامعه، آن را نتیجه عدم بلوغ فکری، اجتماعی و فرهنگی دانست.
وی با بیان اینکه عوامل مهم دیگری نیز هستند که زمینه‌ساز شکل‌گیری چنین پدیده‌ای در جامعه می‌شود، افزود: شرایط اقتصادی، محیط خانوادگی، فقر فرهنگی و عدم آگاهی کامل از ماهیت ازدواج به خصوص در رده‌های سنی پایین از جمله عوامل بروز پدیده‌های ناقص اجتماعی همچون کودک همسری می‌تواند باشد.
این کارشناس اجتماعی معتقد است که ازدواج‌های زودهنگام در سنین پایین که بیشتر در جوامع سنتی روی می‌دهد و بیشتر دختران از آن آسیب می‌بینند، اگر آگاهانه نباشد خود می‌تواند بسترساز بروز بسیاری از معضلات اجتماعی دیگر شود و جامعه را درگیر تبعات منفی آن کند.
بابازاده در ادامه با اشاره به تبعات فردی بروز پدیده کودک همسری معتقد است که بیشترین ضربه در شکل‌گیری ازدواج‌های زود هنگام قبل از رسیدن به بلوغ فکری متوجه دختران می‌شود و داشتن آرامش روانی همسران مهم‌ترین اصل در داشتن خانواده پویا و سازنده است که انتخاب‌های نادرست و ناهنگام مانع از آن می‌شود.
وی، عدم توسعه یافتگی فرهنگی و اجتماعی به خصوص در جوامع بسته و سنتی را مهم‌ترین عامل در بروز پدیده ازدواج‌های زودهنگام عنوان کرد و افزود: هر چه دانش و آگاهی افراد و خانواده در خصوص ماهیت‌های اجتماعی و فرهنگی ازدواج افزایش پیدا کند بیشتر می‌توان به بهره‌مندی از خانوده‌ای سالم و پویا امیدوار بود.
این کارشناس اجتماعی در تشریح وضعیت آذربایجان غربی در بروز پدیده کودک همسری، با استناد به آمار سال‌های گذشته، خاطرنشان کرد: آذربایجان غربی در پدیده کودک همسری رتبه میانی دارد و مطالعات در این باره بیانگر آن است که پیش شرط‌های لازم برای ازدواج موفق در کودک همسری نادیده گرفته می‌شود.
این کارشناس اجتماعی در تشریح وضعیت آذربایجان غربی در بروز پدیده کودک همسری، با استناد به آمار سال‌های گذشته، خاطرنشان کرد: آذربایجان غربی در اینباره پدیده کودک همسری رتبه میانی دارد و مطالعات  بیانگر آن است که پیش شرط‌های لازم برای ازدواج موفق در کودک همسری نادیده گرفته می‌شود.
شرط سن نمی‌تواند دلیلی بر انتخاب درست باشد 
محمد اصغری، کارشناس دینی و فرهنگی در اینباره با بیان اینکه در فرهنگ اسلامی سن ازدواج برای دختران 9 سال و برای پسران 15 سال عنوان شده است، تصریح کرد: گرچه اسلام این سن را عنوان کرده ولی لزوما ایجابی در اجرای آن نیست چرا که ازدواج علاوه بر شرط سنی شرایط دیگری را می‌طلبد که هر دو طرف باید از آن برخوردار باشند.
این کارشناس دینی عنوان کرد: جامعه، محیط خانواده، رسانه‌ها، نحوه آموزش و پروش در مدارس و مراکز آموزش عالی در کنار شرایط و ویژگی‌های فردی همگی در اقدام فرد برای داشتن ازدواج موفق موثر است و اگر یکی از شرایط مهیا نباشد فرد نخواهد توانست انتخاب مناسبی داشته باشد.
اصغری با بیان اینکه امروزه توسعه ابزارهای ارتباطی باعث شده است اطلاعات و آگاهی بیشتری در اختیار مردم قرار گیرد، معتقد است که رسانه‌ها باید کارکردشان در راستای سوق دادن جامعه به سمت جامعه متعالی باشد و این امر با بهبود یافتن شرایط اجتماعی، فرهنگی و همچنین اقتصادی ممکن می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به پدیده کودک همسری با بیان اینکه سن قانونی ازدواج در قانون اساسی 18 سال در نظر گرفته شده است، افزود: البته شرایط اجتماعی و اقتصادی نقش مهمی در شکل‌گیری ازدواج دارد چراکه فردی که ازدواج می‌کند باید بتواند انتظارات شریک زندگی خود را برآوده کند و عدم توجه به انتظارات در بسیاری از موارد دلیل بر بروز اختلاف در بین زوجین است.
اصغری معتقد است فرد زمانی باید تشکیل خانواده دهد که آگاهی کافی از ماهیت زندگی مشترک داشته باشد و ترویج کودک همسری که در برخی از جوامع براساس اعتقاد به این حرف که با فرهنگ خودمان تربیت می‌کنیم انجام می‌شود، نمی‌تواند تضمینی بر موفقیت ازدواج باشد.
در عرف جهانی ازدواج زیر 18 سال جرم اجتماعی است
تورج محمدزاده، دکترای روانشناسی و مشاور امور خانواده در گفت و گو با باریش معتقد است که بیشتر تصمیماتی که در محدوده سنی زیر هجده سال گرفته می شود، به سبب اینکه مراحل رشد روانشناختی آنها تکامل نیافته است، پایه و اساس هیجانی و احساسی دارند و نمی توان بر ثابت بودن و دوام آنها برای چند سال دیگر حساب کرد.
این واقعیت درمانگر، در بررسی روانشناختی پدیده کودک همسری براین باور است که در این موضوع دو نوع دیدگاه در رابطه با افراد وجود دارد، یک افرادی که با میل خود انتخاب می‌کنند و افرادی که قربانی این پدیده می‌شوند که باید از هم تفکیک شوند.
 محمد زاده ادامه داد: افرادی که ازدواج در سنین پایین را انتخاب می‌کنند برای فرار از واقعیتی است که تصور می‌کنند پیر شده اند و با این عمل سعی در انکار واقیعت دارند.
وی افزود: برخی از افراد به دلیل داشتن سابقه بیماری سادیسم تمایل به آزار و اذیت کردن افراد ضعیف تر از خود دارند به همین دلیل در ازدواج  گرایش بیشتری به کودک همسری دارند چون ذاتا از شکنجه کردن دیگران لذت می‌برند.
این دکترای روانشناسی با تاکید بر لزوم و ضرورت مشاوره‌های قبل از ازدواج و تشویق خانواده‌ها برای گرفتن مشاوره قبل از تصمیم نهایی، یادآورشد: در عرف جهانی نیز ازدواج‌های زیر 18 سال جرم اجتماعی محسوب می‌شود و افرادی که مرتکب این امر شوند از سوی جامعه تنبیه اجتماعی می‌شوند.
واقعیت موضوع کودک همسری را باید در لایه‌های فکری و فرهنگی جامعه آن را جستجو کرد، امروز عوامل بسیاری در رابطه با بروز پدیده کودک همسری دخیل است که مقصر دانستن این نهاد و یا سازمان، خانواده‌ها و مسئولان تنها رفع مسئولیت است در حالی که باید این علت بروز این پدیده را در نحوه القائات فکری و فرهنگی نسل امروز جستجو کرد که چرا نسل امروز با این همه ارتقای سطح دانش و آگاهی هنوز معتقد است که خوشبختی در گروی داشتن همسر است و باید زودتر از آنچه هست آن را تجربه کند.

لزوم توجه به لایه‌های پنهان فرهنگی در پدیده کودک همسری
گفتنی است؛ جامعه با استفاده از ابزارها و امکانات مختلف خود از جمله رسانه‌ها به جای ترویج روابط‌ دختر و پسر خارج از خانواده و یا به تصویر کشیدن ازدواج‌های معضل دار، سعی در انتقال درست مفاهیم زندگی مشترک به نسل امروز داشته باشد و گرنه بعید به نطر می‌رسد وضع قوانین بدون پشتوانه فرهنگ عمومی بتواند در حل این پدیده راه به جایی ببرد.

https://barishnews.ir/fa/post/11324