آتیل ماتیل چارشنبه_بختیم آچیل چارشنبه
به گزارش سرویس اجتماعی باریش، چهارشنبه آخر سال در فرهنگ و تمدن ایران اسلامی جایگاه خاصی دارد و مردم آذربایجان غربی در این دیار کهن و قدیمی هر ساله با آیین‌های خاصی چهارشنبه آخر سال را به پیشوازی از سال‌نو و بهار می‌روند.
گرچه در دهه‌های گذشته برخی از آداب و آیین های باستانی چهارشنبه آخر سال مانند بسیاری از رسوم فرهنگی، ملی و مذهبی دستخوش تغییر و تحولات شده و در بستر ورود به دنیای مدرنتیه خود را همگام با اقتضائات روز جامعه کرده است اما همچنان رسم چهارشنبه آخر سال برای مردم ایران زمین هویت ملی و فرهنگی دارد.
از آیین‌های باستانی چهارشنبه آخر سال در خطه آذربایجان غربی می‌توان به رسم گره‌زدن شال، روشن کردن آتش، قاشق زنی، فال گوش ایستادن، بایاتی خوانی توسط بزرگان و پدربزرگ و مادربزرگها، گرفتن سهم خوراکی‌های چهارشنبه آخر سال که به «چارشنبه یمیشی» معروف است و بین کودکان و نوجوانان محبوبیت خاصی دارد، اشاره کرد.
چهارشنبه آخرسال و تخم‌مرغ‌های رنگی
قبل از فرارسیدن آخرین چهارشنبه سال خانواده‌ها در تدارک سور پذیرایی از مهمانان بودند انواع مختلف از خوراکی‌ها از جمله شیرینی‌های خانگی، بادام و گردو، نان حلوایی مخصوص را از روزها پیش برای نوه‌ها و فرزندانشان مهیا می‌کردند البته رنگ کردن تخم مرغ آن روزها با روش‌های سنتی و خانگی و هدیه دادن آن به کودکان ذوق و شوقی دیگری داشت که طعم روزهای آخر سال را برای همه ماندگارتر می‌کرد.
رسم شیرین «پای آپارما» برای نوعروسان
رسم بردن نوبرانه و هدیه برای نوعروسان از دیگر رسم‌های رایج در چهارشنبه آخر سال است که با نام «پای آپارما» از آن یاد می‌شود و دخترانی که تازه عقد کرده باشند و یا به تازگی مراسم ازدواجشان برگزار شده است در چهارشنبه اول سال از سوی خانواده عروس و داماد هدایایی را به عنوان نوبرانه و پیشکش دریافت می‌کند.
«شال سالما» در چهارشنبه آخر سال؛ برای دلبردن از معشوق
مراسم «شال سالما» را مادربزرگها و بزرگان فامیل اینگونه توصیف می‌کردند که در قدیم اگر پسری خواهان وصلت با دختری بود در شب چهارشنبه سوری شال بزرگی را از دریچه اتاق به داخل می انداخت و هدیه‌ای که از سرف خانواده دختر دریافت می کرد نشانه رضایت و یا عدم رضایت خانواده برای انجام وصلت تلقی می شد.
این رسم در برخی از مناطق آذربایجان غربی نیز به عنوان مراسم بخت‌گشایی معروف است که شامل گره‌زدن دستمال یا چارقد می‌شود بدین ترتیب که دختران دم‌بخت به دستمال یا چارقد خود گره می‌زدند و از اولین رهگذر می‌خواستند تا به امید باز شدن گره از کارشان، گره را بگشاید.
لزوم بازخوانی آیین‌های کهن ایرانی برای نسل جدید
گرچه باید گفت که شیوه‌های انتخاب هسمر در عصر تکنولوژی و ارتباطات چنان دستخوش تغییر شده است که امروز حتی شیوه‌های اینترنتی و مجازی جای خود را به آیین‌های سنتی داده است اما شاید بازگویی برخی از آداب کهن برای ماندگاری آنها در نسل‌های بعدی خالی از لطف نباشد و هر فرصت بهانه‌ای برای بازخوانی آیین‌های کهن ایرانی باشد که ریشه در فرهنگ و تمدن دیرینه این سرزمین دارد.
رسم دیرین «بیللی بللی» در آذربایجان
رسم قاشق‌زنی که در بین مردم خطه آذربایجان غربی به «بیللی بللی» معروف است آیینی است که امروزه شاید فقط در بین کودکان و نوجوانان طرفدار بیشتری داشته باشد اما در سال‌های گذشته جوانان هر قوم و محله‌ای برای گرفتن عیدی‌های نوبرانه از پشت بام شال آویزان می‌کردند و برای آنکه شناخته نشوند چادری بر سر و روی خود می‌کشیدند و به در خانه دوستان و همسایگان خود می‌رفتند و با در آوردن صدای قاشق‌ها صاحب‌خانه را از حضور خود با خبر کرده و او را به در خانه می‌کشاندند که بر طبق رسم صاحب‌خانه کاسه‌های آنها را از آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و سکه پر می‌کرد.
آتیل ماتیل چارشنبه_بختیم آچیل چارشنبه
پریدن از روی آتش از آیین‌های دیگر در چهارشنبه سوری است که مردم با روشن کردن آتش به امید گرما بخشیدن به زندگی و خداحافظی با سردی زمستان به یمن آمدن بهار آن را برگزار می کنند و در زبان محلی به این رسم «اوتدان آتیلماق» می‌گویند و دختران دم بخت هنگام پریدن از روی آتش این بایاتی را برای بخت‌گشایی خود زیر لب زمزمه می‌کنند.«آتیل ماتیل چارشنبه _ بختیم آچیل چارشنبه»
آوردن آب از چشمه رسم فردای چهارشنبه سوری
سه‌شنبه آخر سال که به نام چهارشنبه سوری معروف است با همه آیین ها و آداب خاص در آذربایجان غربی در فردای آن شب به آوردن آب با کوزه از چشمه ها ختم می شود و با گذشت سالها گرچه بسیاری از آیین ها رنگ و رو رفته شده اند اما هنوز هم در برخی از مناطق این رسم ماندگار است و بسیاری از مردم صبح زود بعد از چهارنشبه سوری دم دم های طولع آفتاب خود را به چشم های خروشان اطراف محل زندگیشان می رسانند تا زلالی آب در سال جدید روشنی، آبادانی و سرسبزی را برایشان به ارمغان بیاورد.
نظر دهید